ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU NEDİR?

12/09/2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile 1980 tarihli Anayasamıza dâhil edilen Anayasa mahkemesine bireysel başvuru; Anayasa’da ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde mevcut olan bir hak ve özgürlüğün ihlali halinde yapılabilecek bir hak arama yoludur.

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU ŞARTALARI

1. İhlal edilen hak ve özgürlük 1980 tarihli Anayasa’da ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye’nin taraf olduğu ek protokollerinde yer alan hak ve özgürlüklerden olması gerekir. Anayasamızda yer ancak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesince korunmayan hak ve özgürlüklerin ihlali halinde yapılan bireysel başvurular reddedilecektir. Ancak Anayasa’da bizzat korunup Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde doğrudan korunmayan fakat dolaylı bir şekilde koruma altına alınan hak ve özgürlükler için bireysel başvuru yapılabilecektir. Şöyle ki; Anayasa m.20’de kişisel verilerin korunması hakkı düzenlenmişken Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve ek Protokollerinde bu hak düzenlenmemiştir. Ancak AİHM kişisel verilerin korunması hakkını Sözleşmenin 8. Maddesinde yer alan özel hayata saygı hakkının bir parçası olarak ele alıp inceleme yapmaktadır. Dolayısıyla Anayasa’da bizzat korunup AİHS'de doğrudan korunmayıp dolaylı bir biçimde korunan haklar adına da bireysel başvuru yoluna gidilebilir.
   

2. Hak veya özgürlüğün kamu gücü tarafından ihlal edilmiş olması gerekmektedir. Bireyler arasında yer alan hak ihlalleri adına bireysel başvuru yoluna gidilemez. Ancak, kamunun bireyin hak ve özgürlüğünü ihlal etmiş olması halinde bireysel başvuru yapılabilecektir.
   

3. İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir.
   

4. AYM, bireysel başvuruyu ancak; ihlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapıldığında incelemeye almaktadır. Bireysel başvuru yapıldıktan sonra hakkı veya özgürlüğü ihlal edildiği ileri sürülen tarafın ölümü halinde başvurudan haberdar olan mirasçıları başvuruyu devam ettirip ettirmeyeceklerini ölümden itibaren 4 (dört) aylık süre içerisinde Mahkemeye bildirmek zorundadır. Mirasçıların 4 aylık süre içerisinde bildirimde bulunmamaları halinde bireysel başvuru hakkında düşme kararı alınır. (Anayasa Mahkemesinin 9/1/2019 tarihli ve 2017/21163 başvuru numaralı kararı) Mirasçıların bireysel başvuruyu murisin ölümü halinde takip etmeleri haricinde, bir kişi adına başka kimseler tarafından (vekili hariç) bireysel başvuru yolun başvurulamaz ve takip edilemez. Kamu tüzel kişileri bireysel başvuruda bulunamaz; özel hukuk tüzel kişileri ise sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle bireysel başvuruda bulunabilir.
   

5. Bireysel başvuru doğrudan AYM’ne veya mahkemeler ve yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir.
   

6. Bireysel başvurunun geçerli olabilmesi için başvuru harcının yatırılmış olması gerekir. 2023 yılına ait bireysel başvuru harcı 1.480,40 TL’dir. Harcın ödendiğine dair belgenin başvuru belgelerinin arasına eklenmesi gerekir.
   

7. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunması halinde Anayasa Mahkemesi sitesinde yer alan bireysel başvuru formunun geçerli bir şekilde doldurulmuş olması gerekir. Bireysel başvuru formunuzun eksiksiz bir şekilde yapılması adına bir avukat ile birlikte çalışmanızı tavsiye ederiz. Zira başvuru formu ve eklerinin eksik bir şekilde gönderilmesi halinde, Anayasa mahkemesi tarafından belirtilen süre içerisinde(15 gün) eksikliğin tamamlanmaması durumunda başvuru reddedilir.
   

8. Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılması gerekir. Haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvuramayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren 15 gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler. Mazeretin olması halinde AYM öncelikle mazeretin geçerliliğini kontrol eder. Mazeretin geçersiz olması halinde başvuru reddedilir.

Yukarıda saymış olduğumuz tüm şartların yerine getirilmesi halinde AYM tarafından başvuru hakkında kabul edilebilirlik kararı verilir. Kabul edilebilirlik kararı verilen başvuru, bölümler tarafından esastan incelenmeye başlanır.

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU NASIL YAPILIR?

Anayasa Mahkemesi internet sitesinde yer alan bireysel başvuru formu başvurucu veya avukatı tarafından gerektiği şekilde doldurulur. Başvurucu dilerse bireysel başvuru formu ve eklerini doğrudan Anayasa Mahkemesine elden teslim edebilir. Bununla birlikte başvurucu Anayasa mahkemesine doğrudan başvurmak yerine bir adliyede bulunan PTT aracılığıyla gönderebilir. Başvurucunun yurtdışında yaşıyor olması halinde ise yurtdışı temsilcilikleri aracılığıyla Anayasa mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilir.

Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kocaeli avukatlık büromuz Av. Revşan Çiftçi Hukuk Bürosu'na ulaşabilirsiniz.