AYIPLI MAL VEYA HİZMETTE TÜKETİCİNİN SEÇİMLİK HAKLARI

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanununa göre ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi olan tüketici, ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet veya mal sunan sağlayıcı veya satıcıdan almış olduğu hizmet veya malın ayıplı olması durumunda tüketiciye seçimlik haklar tanınmıştır. Yazımızda tüketiciye ayıplı mal veya hizmet sunulması durumunda tüketicinin hakları ve bu haklara ilişkin şartlar ele alınmıştır.

AYIPLI MAL VEYA HİZMET NEDİR?

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’da ayıplı mal ve hizmete ilişkin tanımlama yapılmıştır.

Kanunun 8.maddesine göre ayıplı mal; tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.

Ambalajında, etiketinde, tanıtma ve kullanma kılavuzunda, internet portalında ya da reklam ve ilanlarında yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan; satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar da ayıplı olarak kabul edilir.

Kanunun 13.maddesine göre ayıplı hizmet; sözleşmede belirlenen süre içinde başlamaması veya taraflarca kararlaştırılmış olan ve objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan hizmettir.

Hizmet sağlayıcısı tarafından bildirilen, internet portalında veya reklam ve ilanlarında yer alan özellikleri taşımayan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler ayıplıdır.

Kanunda yer alan düzenlemelerden yola çıkarak ayıp, malın sözleşmeye göre taşıması gereken nitelikleri taşımaması hâli veya bu hususta özel bir hüküm olmasa da, sözleşmenin niteliği ve içeriği dikkate alındığında, malda mevcut olması gereken vasıfların eksikliği şeklinde ortaya çıkacaktır. Ayıp; maddi ayıp, ekonomik ayıp veya hukuki ayıp olarak ortaya çıkabilir.

Bu yazımız da ilginizi çekebilir: TÜKETİCİNİN CAYMA(İADE) HAKKI

AYIPLI MAL VEYA HİZMETTE SORUMLULUK

Satıcı, malı satış sözleşmesine uygun olarak tüketiciye teslim etmekle yükümlüdür. Satıcı, malın ayıplı olmasından dolayı sorumludur. Satıcı, kendisinden kaynaklanmayan reklam yoluyla yapılan açıklamalardan haberdar olmadığını ve haberdar olmasının da kendisinden beklenemeyeceğini veya yapılan açıklamanın içeriğinin satış sözleşmesinin akdi anında düzeltilmiş olduğunu veya satış sözleşmesi kurulma kararının bu açıklama ile nedensellik bağı içinde olmadığını ispatladığı takdirde açıklamanın içeriği ile bağlı olmaz (TKHK m.9).

Hizmet sağlayıcısı, hizmeti sözleşmeye uygun olarak ifa etmekle yükümlüdür. Ayıplı hizmetten dolayı sorumluluk sağlayıcıya aittir. Sağlayıcı, kendisinden kaynaklanmayan reklam yoluyla yapılan açıklamalardan haberdar olmadığını ve haberdar olmasının da kendisinden beklenemeyeceğini veya yapılan açıklamanın içeriğinin hizmet sözleşmesinin kurulduğu tarihte düzeltilmiş olduğunu veya hizmet sözleşmesinin kurulması kararının bu açıklama ile nedensellik bağı içermediğini ispatladığı takdirde açıklamanın içeriği ile bağlı olmaz (TKHK m.14)

TÜKETİCİNİN SEÇİMLİK HAKLARI

Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici şu seçimlik haklardan birini kullanabilir :

• Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme (Sözleşmeden dönme bedelin iadesini de içerir),

• Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme,

• Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,

• İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme,

  
  

Tüketici yukarıdaki haklarını tek taraflı bildirim yaparak kullanabilir. Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.

Hizmetin ayıplı ifa edildiği durumlarda tüketici hizmet sağlayıcısına karşı şu haklardan birini kullanmakta serbesttir:

• Hizmetin yeniden görülmesini isteme,

• Hizmet sonucu ortaya çıkan eserin ücretsiz onarımı,

• Hizmetteki ayıp oranında bedelden indirim,

• Hizmet için ödediği bedelin iadesini de içeren sözleşmeden dönme, haklarından birini sağlayıcıya karşı kullanmakta serbesttir.

  
  

Tüketici yukarıdaki haklarını tek taraflı yapacağı bildirimle kullanabilir. Sağlayıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. 

TÜKETİCİNİN İHBAR YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Ayıplı bir mal veya hizmet sunulan tüketici bu durumu satıcı veya sağlayıcıya bildirmek zorundadır. Kanunda tüketicinin ayıbı ne zaman bildirmesi gerektiğine dair açık bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun yapmış olduğu atıflı TBK’da yer alan düzenleme gereğince tüketici mal veya hizmetin durumunu işlerin olağan akışına göre imkân bulunur bulunmaz gözden geçirmek ve satıcı veya sağlayıcının sorumluluğunu gerektiren bir ayıp görürse, bunu uygun bir süre içinde ona bildirmek zorundadır.

Tüketici gözden geçirmeyi ve bildirimde bulunmayı ihmal ederse, malı veya hizmeti kabul etmiş sayılır. Ancak, malda veya hizmette olağan bir gözden geçirmeyle ortaya çıkarılamayacak bir ayıp bulunması hâlinde, bu hüküm uygulanmaz. Bu tür bir ayıbın bulunduğu sonradan anlaşılırsa, hemen satıcıya bildirilmelidir.

SEÇİMLİK HAKLARIN KULLANILMASINDA ZAMANAŞIMI

Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan veya hizmetten sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş yıldır. İkinci el satışlarda satıcının ayıplı maldan sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda ise üç yıldan az olamaz. 6502 sayılı Kanun’un 10. maddesinin 3. fıkrası saklıdır. Maldaki ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.

GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

Ayıplı mal veya hizmetten kaynaklanan davalarda görevli mahkeme Tüketici Mahkemeleridir. Tüketici davalarında yetkili mahkeme ise, tüketicinin yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesidir.