EVLİLİK SÖZLEŞMESİ (MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ)

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ NEDİR?

Eşler arasında boşanma halinde malların nasıl paylaşılacağının kararlaştırıldığı sözleşmeye halk arasında evlilik sözleşmesi denir. Türk Medeni Kanununda ise bu sözleşme mal rejimi sözleşmesi adı altında düzenlenmiştir. Taraflar evlilikten önce veya sonra gerekli hukuki şartlara uyarak boşanma halinde sahip oldukları mal varlıkları değerlerinin aralarında nasıl paylaşacağını bu sözleşme ile belirler. Mal rejimi sözleşmesi(evlilik sözleşmesi) yapılmadan önce mutlaka bir boşanma avukatından yardım alınması gerekir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI

Türk Medeni Kanunu m.204’te sözleşmenin koşulları ele alınmıştır. Buna göre;

• Ehliyet Şartı: Mal rejimi sözleşmesinin yapılabilmesi için her iki tarafın da ayırt etme gücüne sahip olması gerekir. Ancak evlenecek olan kişinin küçük veya kısıtlı olması halinde, küçük veya kısıtlı, yasal temsilcisinin izni ve gerektiğinde yasal temsilcisinin imzasıyla mal rejimi sözleşmesini yapabilir.

• İmza Şartı: Mal rejimi sözleşmesinin taraflarca imzalanması zorunludur. Ancak taraflardan biri veya her ikisinin ehliyetinin olmaması halinde yasal temsilci tarafından imzanın atılması gerekir.

• Şekli Şart: Kanuna göre mal rejimi sözleşmesinin geçerli olabilmesi için noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılması gerekir. Ancak, taraflar evlenme başvurusu sırasında hangi mal rejimini seçtiklerini yazılı olarak nikâh dairesine bildirmesi halinde de sözleşme geçerli bir şekilde yapılmış sayılır. Dolayısıyla tarafların kendi aralarında yapmış oldukları bir evlilik sözleşmesinin geçerli olabilmesi mümkün değildir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİ NASIL YAPILMALIDIR?

İlk olarak belirtilmelidir ki eşler arasında herhangi bir sözleşme yapılması zorunlu değildir. Mal rejimi sözleşmesi taraflar arasında istek üzerine yapılan bir sözleşmedir.

Taraflar öncelikle mal varlığı değerleri ve ortak mallarına göre hukukumuzda öngörülen 4 farklı mal rejiminden birini seçmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken husus tarafların herhangi bir baskı altında olmadan ortak bir düşüncede anlaşarak mal rejimi seçimi yapmış olmalarıdır.

Taraflar dilerse noterde bir evlilik sözleşmesi düzenleyebilir veya düzenlemiş oldukları bir sözleşmeyi notere onaylatabilir. Ancak her iki şekilde de sözleşmenin noter huzurunda imzalanması zorunludur.

Ancak eşler mal rejimi sözleşmesini(evlilik sözleşmesi) noter huzurunda yapmak yerine nikâh dairesine yapmış oldukları evlilik başvurusu ile mal rejimi sözleşmesini sunabilirler.

HANGİ TİP MAL REJİMLERİ ÜZERİNE MAL REJİMİ/EVLİLİK SÖZLEŞMESİ YAPILABİLİR?

Hukukumuzda 4 farklı mal rejimi bulunmaktadır. Bunlar edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimidir. Edinilmiş mallara katılma rejimi yasal mal rejimi iken; mal ayrılığı rejimi, paylaşmalı mal ayrılığı rejimi ve mal ortaklığı rejimi seçimlik mal rejimlerindendir. Eşler aralarında anlaşarak aşağıda açıklanan bir mal rejimini belirleyerek mal rejimi sözleşmesi(evlilik sözleşmesi) yapabilir.

1. Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi: Eşler arasında herhangi bir mal rejimi sözleşmesi (evlilik sözleşmesi) yoksa hukukumuzda uygulanan yasal mal rejimi edinilmiş mallara katılma rejimidir. Burada eşlerin boşanması üzerine evlilik tarihinden itibaren emek verilerek elde edilen malların ortak bir biçimde paylaşılması söz konusudur.

2. Mal Ayrılığı Rejimi: TMK’na göre mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi malvarlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur. Dolayısıyla mal ayrılığı rejiminin uygulandığı mal rejimi sözleşmelerinde tarafların boşanması üzerine evlilik birliğinde elde edilen mallar kime aitse malın sahibi o eş sayılır.

3. Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi: Boşanan tarafların evlilik birliğinde elde edinmiş olduğu her bir malın eşit bir biçimde paylaşıldığı paylaşmalı mal ayrılığı rejiminde eşlerden biri herhangi bir malın kendisine ait olduğunu iddia etmesi üzerine bunu ispatlayarak bahse konu malın maliki olabilir. Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimi ile mal ayrılığı rejiminin özelliklerini taşıyan bir mal rejimidir.

4. Mal ortaklığı Rejimi: Tarafların ortaklık malları ve kişisel mallarının eşit bir şekilde paylaşıldığı bir mal rejimidir. Burada kanunda kişisel mal olarak varsayılan mallar haricinde kalan kişisel mallar ve ortaklık malları sözleşmeye konu olabilecektir. Eşler arasında mal ortaklığı rejiminin seçilmesi halinde mallar üzerinde bir eşin tek başına tasarrufta bulunması mümkün değildir.

MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN SÜRESİ

Mal rejimi sözleşmesi(evlilik sözleşmesi) herhangi bir zaman sınırlaması olmadan yapılabilen bir sözleşmedir. Sözleşme evliliğin bitimi, mahkeme tarafından evliliğin iptali ve mahkeme tarafından evlilik sözleşmesinin iptali hallerinde sona erer. Eşlerden birinin ölmesi halinde sözleşme doğrudan sona ermez, sağ kalan eş mirasçılara karşı evlilik sözleşmesini ileri sürebilir.

MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİ SONRADAN DEĞİŞTİRİLEBİLİNİR Mİ?

Eşler arasında yapılan mal rejimi sözleşmesi (evlilik sözleşmesi) tarafların istemi üzerine sonradan değiştirilebilir veya ortadan kaldırılabilir. Eşlerin kanunda belirtilen sınırlar içinde kalarak var olan evlilik/ mal rejimi sözleşmesini değiştirmeleri herhangi bir sorun teşkil etmeyecektir.

Kanunda yer alan düzenlemeye göre eşler ortak bir şekilde karar alıp mal rejimi/evlilik sözleşmesini değiştirebileceği gibi bir eş tek başına haklı nedenlerin varlığı halinde mal rejimi/evlilik sözleşmesini değiştirilmesini aile mahkemesinden talep edebilecektir. Kanunda örnekseme şekilde sayılan haklı nedenler;

1. Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,

2. Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,

3. Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan esirgemesi,

4. Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,

5. Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması,

6. Eşlerden biri ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun olmasıdır.

Yukarıda saymış olduğumuz nedenler gibi haklı hallerin bulunması üzerine mahkemeye başvuran eşin talebi doğrultusunda hâkim mal rejimi/evlilik sözleşmesinin değişikliği yönünde karar verir.

EVLİLİK SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ

Mal rejimi/ evlilik sözleşmesi tarafların aralarında anlaşması veya taraflardan birinin mahkemeden talep etmesi üzerine iptal edilebilir. Sözleşmeye aykırılık halinde evlilik sözleşmesine aykırı davranan eşin bu davranışı mahkeme huzurunda ispat edilmesi gerekir.

Evliliğin bitmesi halinde mal rejimi/evlilik sözleşmesi de konusuz kaldığından iptaline gerek olmadan doğrudan sona erecektir.

Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kocaeli avukatlık büromuz Av. Revşan Çiftçi Hukuk Bürosu'na ulaşabilirsiniz.