HAKARET SUÇU VE CEZASI

HAKARET NEDİR?

Hakaret, TDK’na göre onur kırma, onura dokunma, küçültücü söz veya davranış anlamına gelmektedir. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere hakaret kişinin onuru ve kişiliğine karşı yapılan söz ve davranışları barındıran bir kavramdır.

TCK m.125’te düzenlenen hakaret suçunun gerekçesinde ise, hakaret kişiye somut bir fiil veya olgu isnat edilerek davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleştirilmesidir.

HAKARET SUÇU

TCK m.125 düzenlemesine göre hakaret suçu;

“Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. "

Kanun metninde yer alan düzenlemeye göre hakaret türü temel olarak üç farklı şekilde işlenebilmektedir. Fail mağdurun doğrudan yüzüne karşı hakarette bulunma, mağdurun yokluğunda en az üç kişi olacak şekilde mağdurun gıyabında da hakaret ve internet yolu ile hakaret suçu işlenebilmektedir.

Mağdurun yokluğunda işlenen hakaret suçunda üç kişiyle ihtilat şartı aranmaktadır. İhtilat kelime anlamı olarak bir araya gelme anlamına gelir. Failin, mağdur hakkında hakaret suçunu işlemeye elverişleri eylemini 3 kişinin öğrenmiş olması halinde hakaret suçu gerçekleşmiş olacaktır. İhtilat doğrudan failin 3 kişinin yanında hakaret suçunu işlemesi halinde olacağı gibi failin bir kişiye söylemesi üzerine bunun başkalarına aktarılması halinde de gıyapta hakaret suçu gerçekleşir.

HAKARET SUÇUNDA KORUNAN HUKUKİ DEĞER

Hakaret suçunda kişinin onur, şeref ve saygınlığı korunmaktadır. Zira hakaret suçunda fail, mağdura karşı somut bir olay veya olgu isnat ederek mağdurun onur, şeref ve saygınlığının zedelenmesi adına küçük düşürmeye çalışmaktadır. Hakaret suçunun kamuya mal olmuş kişilere, kamu görevlilerine karşı işlenmesi durumunda onur, şeref ve saygınlığın zedelenmesi hususu daha geniş bir şekilde yorumlanarak suçta korunması gereken hukuki değerin tespit edilmesi gerekir. Zira kamuya mal olmuş kişiler ve kamu görevlilerinin tanınırlıkları ve yaptıkları işten dolayı eleştirilme ve kaba davranışlara karşı karşıya kalınması söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla bir davranışın onur kırıcı nitelikte olup olmadığı kişilere, yere ve zamana göre değişebilmektedir.

HAKARET SUÇUNUN FAİLİ VE MAĞDURU

Hakaret suçunun faili m.125 düzenlemesine göre herkes olabilir. Hakaret suçu özgü suçlardan olmadığından failin herhangi bir özelliğe sahip olmasına gerek yoktur. Kanunda yer alan eylemeleri gerçekleştiren herkes hakaret suçunun faili olabilir.

Hakaret suçu, kanun metninden de anlaşılacağı gibi herkese karşı işlenebilecek bir suçtur. Ancak gerçek kişiler hakaret suçunun mağduru olabilirken tüzel kişiler bu suçun mağduru olamaz. Yalnızca tüzel kişilerin çalışanlarına karşı hakaret suçunun işlenmesi halinde fiil cezalandırılır. Bununla birlikte kamu görevlisinin görevinden dolayı hakaret suçunun mağduru olması durumunda suçun cezası artırılmaktadır.

HAKARET SUÇUNDA FİİL

Hakaret suçu seçimlik hareketli suçlardan olduğundan kanunda yer alan fiillerden herhangi birinin yapılması halinde hakaret suçu işlenmiş olacaktır. Bu fiiller;

• Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmek,

• Sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmak,

Maddenin ilk fıkrasında yer alan seçimlik hareketleri fail pek çok farklı yöntem ile yapabilir. Görsel, sözlü, yazılı, internet aracılığıyla, el hareketi kullanılarak fail tarafından hakaret suçu işlenebilir.

Somut bir fiil veya olgu isnat edilerek hakaret suçunun işlenmesinde, yaşanılan mevcut bir durumun suçlusu olarak mağduru göstermektir. Sövmek suretiyle hakaret suçunda ise doğrudan doğruya mağdurun onur ve şerefini zedeleyici bir değer yargısının belirtilmesidir. Sövmek suretiyle hakaret suçu yalnızca sözlü olarak değil failin el hareketi yapması veya tükürmesi ile de gerçekleşir.

Nitelikli Halleri; 

Bir suçun nitelikli halleri ilgili suçta verilecek cezanın arttırılması veya azaltılmasında göz önünde bulundurulan hallerdir. Nitelikli haller her olay özelinde incelenmesi gereken bir husustur.

Kanuni düzenlemeye göre hakaret suçunun nitelikli halleri;

• Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,

• Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,

• Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,

• Hakaretin alenen işlenmesi

• Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi durumlarında hakaret suçunun cezasında artırıma gidilir.

MANEVİ UNSUR

Hakaret suçu genel kast ile işlenmesi mümkündür. Failin kanunda yer alan düzenlemeye göre korunan hukuki değeri ihlal ederek suçun işlemesi genel kastın oluşması için yeterlidir. Bu nedenle hakaret suçunun cezalandırılabilmesi için failin özle bir amaçla hareket etmesi beklenmez.

HAKARET SUÇUNA TEŞEBBÜS MÜMKÜN MÜDÜR?

Kural olarak hakaret suçuna teşebbüs mümkün değildir. Zira hakaret suçu sırf hareket suçlarından olup eylemin yapılmasıyla birlikte suç sona ermektedir. Ancak suçun bölünebilmesi hallerinde (mektupla hakaret suçu) hakaret suçuna teşebbüsten bahsedilebilir.

HAKARET SUÇU ŞİKÂYETE TABİ SUÇLARDAN MIDIR?

Bir suçun şikâyete tabi olup olmadığı düzenlenmiş olduğu kanun maddesinden anlaşılmaktadır. Suçun şikâyete tabi olması halinde suçun düzenlenmiş olduğu kanun maddesinde şikâyete tabi olduğu mutlak bir şekilde yazılmaktadır. Suçun şikâyete tabi olmaması halinde kanun maddesinde herhangi bir düzenlemeye gerek yoktur.

Hakaret suçunun düzenlenmiş olduğu TCK m.125’te suçun temel halinin soruşturma ve kovuşturması için şikâyete tabi olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle basit hakaret suçundan dolayı failin yargılanabilmesi için mağdurun şikâyeti gereklidir. Ancak suçun nitelikli hallerinin bulunması halinde mağdurun şikâyeti aranmadan re’sen yargılaması yapılır.

HAKARET SUÇUNUN CEZASI

Hakaret suçu farklı şekillerde işlenebilen ve birden fazla nitelikli halin öngörüldüğü suçlardandır. Bu nedenle basit hakaret suçu ile nitelikli hakaret suçu cezası arasında farklar bulunmaktadır. Kanuni düzenlemeye göre hakaret suçunun cezası;

• Basit hakaret suçunu işleyen fail, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

  
  

  Hakaret suçunun;

• Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,

• Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,

• Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, işlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.

  
  

• Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.

  
  

• Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.

YARGITAY KARARLARINA GÖRE HAKRET SAYILMAYAN SÖZLER

Hakaret suçunun sövme biçiminde gerçekleşmesi halinde özellikle sözlü olarak yapılan sövme eylemine dair suçun işlenip işlenmediği kafa karıştırıcı olabilmektedir. Bu durum Yargıtay kararlarına pek çok kez konu olduğundan Yargıtay’ın kararları ile birlikte sözlü hakaret suçunun örnekleri bulunmaktadır. Mefhumu muhalifinden durumun anlaşılması daha basit olacağından Yargıtay kararlarına konu olan ve hakaret sayılmayan sözler;

• Allah belanı versin

• Münafık

• Lavuk

• Sevimsiz

• Terbiyesiz

• Karaktersiz

• Cahil

• Eşkıya

• Suratsız

• Zavallı

• Ezik

• Dinsiz

• İmansız

• Nankör

• Bunak

• Dingil

• Çingene

• Hanzo

• Hıyar

• Zibidi

• Düzenbaz

Yargıtay uygulamasına göre yukarıda yer alan sözcükler kaba dil veya argo olarak tanımlanmış olup bu sözcükler hakaret suçunun işlenmesine elverişli değildir. Zira hakaret suçu ile eleştiri yapılması birbiriyle çok karıştırılmaktadır. Onur ve şeref kırıcı mahiyette olmadığı sürece kaba kelimelerin kullanımının cezalandırılması ifade özgürlüğüne aykırı olacaktır. Bu nedenle ifade özgürlüğü korunarak hakaret suçuna konu olan eylemlerin belirlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kocaeli avukatlık büromuz Av. Revşan Çiftçi Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.