HUKUK YARGILAMASINDA TEMYİZ NEDİR?
- Revşan Çiftçi
- 3 Haz
- 4 dakikada okunur
Hukukumuzda yargı türleri ceza, hukuk ve idare olarak ayrılmaktadır. Bu nedenle her bir yargı türüne özgü temyiz süreçleri bulunmakta ve bunlara ilişkin farklı kanuni düzenlemeler yapılmıştır. Yazımızda ise özel hukuk yargılamasında temyiz sürecinden söz edilecektir.
TEMYİZ NEDİR?
Tarafların veya taraflardan yalnızca birinin ilk derece mahkemesi veya istinaf mahkemesince verilen kararları bir üst mahkemeye taşıması temyiz kanun yoludur. Temyiz mahkemesi Ankara’da bulunan Yargıtay’dır. İlk derece mahkemesi veya istinaf mahkemesince verilen kararın hukuka ve usule aykırı olduğu gerekçesiyle temyiz kanun yolunun açık olduğu yargılamalarda temyize başvurulabilir.
Yargı sistemimizde yapılan değişiklikler ile birlikte zaman içerisinde iki dereceli yargılama sisteminden üç dereceli yargılama sistemine geçilmiştir. İlk derece mahkemeleri yerel mahkemeler; ikinci derece mahkemeleri istinaf mahkemeleri ve son olarak üçüncü derece mahkemeleri ise temyiz yargılamasının yapıldığı Yargıtay’dır.

TEMYİZ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
Temyiz yoluna başvurma, dilekçeyle yapılır ve dilekçeye, karşı tarafın sayısı kadar örnek eklenir.
Temyiz dilekçesi, kararı veren mahkemeye veya başka bir yer mahkemesine verilebilir. Temyiz dilekçesi, kararı veren mahkemeden başka bir mahkemeye verilmişse temyiz defterine kaydolunur ve durum derhâl kararı temyiz edilen mahkemeye bildirilir. Başvurana ücretsiz bir alındı belgesi verilir.
Temyiz dilekçesinde aşağıdaki hususlar bulunur:
Başvuran ile karşı tarafın davadaki sıfatları, adı, soyadı, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası ve adresleri.
Varsa kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri.
Kararın hangi bölge adliye mahkemesi hukuk dairesinden verilmiş olduğu ve tarihi ile sayısı.
Yargıtayın bozma kararı üzerine, bozmaya uygun olarak ilk derece mahkemesince verilen yeni kararın veya direnme kararına karşı temyizde direnme kararının, hangi mahkemeye ait olduğu, tarihi ve sayısı
Kararın başvurana tebliğ edildiği tarih.
Kararın özeti.
Başvuru sebepleri ve gerekçesi.
Talep sonucu.
Duruşma istenmesi hâlinde bu istek.
Başvuranın veya varsa kanuni temsilci yahut vekilinin imzası.
Temyiz dilekçesi, başvuranın kimliği ve imzasıyla, başvurulan kararı yeteri kadar belli edecek kayıtları taşıması durumunda diğer hususlar bulunmasa bile reddedilmeyip incelemeye alınır.
HANGİ KARARLARA KARŞI TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURULABİLİR?
Usul ekonomisi ilkesi gereği ve yargılanma süreçlerinin uzatılmaması amacıyla ilk derece ve istinaf mahkemelerinin her kararı temyiz kanun yoluna tabi değildir. Kanun koyucu sürecin haksız yere uzamaması adına temyiz kanun yolunda belli kararların başvuruya açık olduğunu düzenlemiştir. Buna göre temyiz yolu açık olan kararlar;
Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinden verilen temyizi kabil nihai kararlar ile hakem kararlarının iptali talebi üzerine verilen kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde temyiz yoluna başvurulabilir.
Davada haklı çıkmış olan taraf da hukuki yararı bulunmak şartıyla temyiz yoluna başvurabilir.
TEMYİZ EDİLEMEYEN KARARLAR
Bölge adliye mahkemelerinin aşağıdaki kararları hakkında temyiz yoluna başvurulamaz:
a) Miktar veya değeri 544.000,00 Türk Lirasını (bu tutar dâhil) geçmeyen davalara ilişkin kararlar.
b) Kira ilişkisinden doğan ve miktar veya değeri itibarıyla temyiz edilebilen alacak davaları ile kira ilişkisinden doğan diğer davalardan üç aylık kira tutarı temyiz sınırının üzerinde olanlar hariç olmak üzere HMK 4. maddede gösterilen davalar ile (23/6/1965 tarihli ve 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunundan doğup taşınmazın aynına ilişkin olan davalar hariç) özel kanunlarda sulh hukuk mahkemesinin görevine girdiği belirtilen davalarla ilgili kararlar.
c) Yargı çevresi içinde bulunan ilk derece mahkemelerinin görev ve yetkisi hakkında verilen kararlar ile yargı yeri belirlenmesine ilişkin kararlar.
ç) Çekişmesiz yargı işlerinde verilen kararlar.
d) Soybağına ilişkin sonuçlar doğuran davalar hariç olmak üzere, nüfus kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin davalarla ilgili kararlar.
e) Yargı çevresi içindeki ilk derece mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmeye hukuki veya fiilî engellerinin çıkması hâlinde, davanın o yargı çevresi içindeki başka bir mahkemeye nakline ilişkin kararlar.
f) Geçici hukuki korumalar hakkında verilen kararlar.
g) HMK 353. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında verilen kararlar.
KANUN YARARINA TEMYİZ
İlk derece mahkemelerinin kesin olarak verdikleri kararlar ile istinaf incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlarına ve bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin ilk derece mahkemesi sıfatıyla kesin olarak verdikleri kararlar ile yine bu sıfatla verdikleri ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş bulunan kararlarına karşı, yürürlükteki hukuka aykırı bulunduğu ileri sürülerek Adalet Bakanlığı veya Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kanun yararına temyiz yoluna başvurulur.
Temyiz talebi Yargıtayca yerinde görüldüğü takdirde, karar kanun yararına bozulur. Bu bozma, kararın hukuki sonuçlarını ortadan kaldırmaz.
Bozma kararının bir örneği Adalet Bakanlığına gönderilir ve Bakanlıkça Resmî Gazetede yayımlanır.
TEMYİZ BAŞVURU SÜRESİ
Temyiz yoluna başvuru süresi iki haftadır. Bu süre, ilamın usulen taraflardan her birine tebliğiyle işlemeye başlar. Temyiz yoluna başvuru süresine ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır.
TEMYİZ BAŞVURUSUNUN İNCELENME AŞAMALARI
Yargıtay, tarafların ileri sürdükleri temyiz sebepleriyle bağlı olmayıp, kanunun açık hükmüne aykırı gördüğü diğer hususları da inceleyebilir.
Yargıtay temyiz incelemesini dosya üzerinde yapar. Ancak, tüzel kişiliğin feshine veya genel kurul kararlarının iptaline, evlenmenin butlanına veya iptaline, boşanma veya ayrılığa, velayete, soybağına ve kısıtlamaya ilişkin davalarla miktar veya değeri altmışbin Türk Lirasını aşan alacak ve ayın davalarında taraflardan biri temyiz veya cevap dilekçesinde duruşma yapılmasını talep etmiş ise Yargıtayca bir gün belli edilerek taraflara usulen davetiye gönderilir. Ancak bilgi almak üzere resen de duruşma yapılmasına karar verebilir.
TEMYİZ İNCELEMESİ SONUCUNDA VERİLEBİLECEK KARARLAR
Yargıtay tarafında yapılan temyiz incelemelerinde verilebilecek kararlar onama ve bozma kararlarıdır.
Onama Kararları
Yargıtay, onama kararında, onadığı kararın hukuk kurallarına uygunluk gerekçesini göstermek zorundadır.
Temyiz olunan kararın, esas yönünden kanuna uygun olup da kanunun olaya uygulanmasında hata edilmiş olmasından dolayı bozulması gerektiği ve kanuna uymayan husus hakkında yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığı takdirde Yargıtay, kararı düzelterek onayabilir.
Karar, usule ve kanuna uygun olup da gösterilen gerekçe doğru bulunmazsa, gerekçe değiştirilerek ve düzeltilerek onanır.
Bozma Kararları
HMK m.371’de temyiz başvurusuna hangi sebeplere dayanılarak bozma kararının verilebileceği düzenlenmiştir. Buna göre;
Yargıtay, aşağıda belirtilen sebeplerden dolayı gerekçe göstererek temyiz olunan kararı kısmen veya tamamen bozar:
a) Hukukun veya taraflar arasındaki sözleşmenin yanlış uygulanmış olması.
b) Dava şartlarına aykırılık bulunması.
c) Taraflardan birinin davasını ispat için dayandığı delillerin kanuni bir sebep olmaksızın kabul edilmemesi.
ç) Karara etki eden yargılama hatası veya eksiklikleri bulunması.
Detaylı bilgi almak ve danışmanlık hizmetleri için iletişim bölümündeki bilgilerden Kocaeli avukatlık büromuz Av. Revşan Çiftçi Hukuk Bürosu’na ulaşabilirsiniz.
Yorumlar